Pastoraat bij relatieproblemen

De stem van Ella klink huilend om jou te melden dat zij en Pieter de zoveelste ernstige ruzie hebben gehad en ze uit elkaar zullen gaan. Je schrikt, want alhoewel Pieter en Ella een koppel met heel tegengestelde karakters vormen, had je niet gedacht dat de problemen zo ernstig waren. Onderweg naar hen toe overweeg je hun problemen en mogelijkheden, maar ook de strategie die je wilt volgen. Ga je hen wijzen op de gevolgen? Ach, dat hebben ze zelf ook al vele malen bedacht. Of op de schade die het aan de kinderen brengt of wat de Bijbel zegt over echtscheiding? Het zijn allemaal overwegingen die ze zelf al gemaakt hebben. Wat dan wel?

Hulp bij relatiemoeilijkheden vraagt waarschijnlijk de meeste tijd van ons pastoraat. Binnen elk leidersteam zijn dit soort problemen wel eens aan de orde geweest. Huwelijk en gezin zijn hoge waarden binnen onze kerken. We willen er daarom alles aan doen om een vastgelopen relatie te herstellen en hen daarin te steunen. Maar hoe doe je dat? Je bent als gemeenteleider meestal niet opgeleid om relatieproblemen op te lossen.

Luisteren

De eerste stap die we allemaal kunnen nemen is het onbevooroordeeld luisteren naar de verhalen van mensen en je gereedschapskist met oplossingen gesloten houden. Als we te snel met oplossingen komen, voelen mensen zich niet ernstig genomen in hun leed en komt er alleen meer druk op hen te liggen. Luisteren neemt de druk van hen af en creëert ruimte. Onlangs luisterde ik bijna een uur lang naar de miserie van een vrouw die tegen allerlei dingen in haar relatie aanliep. Toen we aan het einde van het gesprek kwamen voelde zij zich niet alleen opgelucht en begrepen, maar begon ze ook spontaan de positieve dingen van haar man op te noemen.

Geen schuldige

Bij dit luisteren dient elke schuldvraag achterwege te worden gelaten. Zodra men het gevoel heeft dat er een schuldige gezocht wordt, gaat men in de verdediging en worden de mogelijkheden versmalt tot een schuldbekentenis van één van beiden. Schuld doet bovendien geen recht aan het ervaren van levensmoeilijkheden in het algemeen en van relatieproblemen in het bijzonder. De moeilijkheden die we in het leven ervaren zijn niet altijd het gevolg van fouten. Soms zijn het leermomenten waarbij nieuwe vaardigheden en inzichten verworven moeten worden. Soms is het omdat je in een nieuwe levensfase bent gekomen waarin je relatie andere behoeften kent. Aan een relatie moet je levenslang werken. Niet alleen bij de start, maar in elke fase opnieuw, tot op hoge ouderdom. Elke nieuwe fase verandert immers ook de relatie en vraagt om op een nieuwe manier naar elkaar te kijken.

Waarheid

Een sterk misverstand is te denken dat er een vaste relatie is tussen oorzaak en gevolg: als we de oorzaak van het probleem vinden, zullen we ook de oplossing zien. We leggen dan al snel het verband met eerdere ervaringen in de relatie of in de jeugd van een van beiden. Hoewel daar factoren zijn die mee kunnen spelen, zoals bij anderen kunnen vertrouwen, over gevoelens praten en de waarde van seks, is de praktijk veel ingewikkelder. Zo worden relatieproblemen vaak versterkt door de communicatie van het echtpaar. Beiden creëren hun eigen waarheid over de problemen en vinden in het gedrag van de ander telkens weer bevestiging van hun eigen waarheid. Zodra er echter iemand van buitenaf bij betrokken wordt, zoals jij als pastor of oudste van een gemeente, word je meegetrokken in hun strijd. Aangezien er in elk verhaal wel een zekere aannemelijkheid zit, is de kans groot dat je mee op zoek gaat naar de waarheid. Dit versmalt niet alleen de mogelijkheid om verder te kijken maar je bent tegelijk een deel van hun kluwen geworden. Vanaf het begin zul je je dus sterk moeten opstellen om niet in een of andere vorm van partijdigheid te komen.

Verlangen

Naast het luisteren is het wijs om je niet te veel te richten op het probleem maar op de achterliggende verlangens van de partners. Over het algemeen voelen we veel sneller aan wat we niet prettig vinden dan wat we wel willen. Door vragen te stellen kun je het koppel een spiegel voorhouden in wat ze werkelijk willen. Sterker nog, laat hen ontdekken waarom dit voor hen belangrijk is. Als de man respect wil, zal hij moeten uitleggen wat dat voor hem inhoudt en waarom dit voor hem zo belangrijk is. Als de vrouw zekerheid wil, zal ze hetzelfde moeten doen. Deze verlangens hebben vaak een lange geschiedenis die in de jeugd begonnen is maar ook samenhangt met de keuzes voor bepaalde waarden en idealen die men in de loop van de tijd genomen heeft.

Hoop

De belangrijkste boodschap die je in zo'n gesprek kunt achterlaten is die van hoop. Als er moeilijkheden in een relatie zijn, begint men al snel te twijfelen aan de start. Laat ze zien dat de problemen niets afdoen van de juiste start, maar leer hen vooral naar de toekomst te kijken en te zien hoe hun problemen deel kunnen uitmaken van een sterk doel. Probeer met hen beelden en gedachten te vormen over de toekomst waarvan ze dromen.

Focussen op kwaliteit

Door de verhalen van pijn, wederzijdse verwijten en diepe ontgoocheling moet je soms even je oren dichtdoen en je ogen sluiten om op te merken welke bijzondere kwaliteiten in deze mensen verborgen liggen. In II Petr. 1:4 lezen we dat we met alles begiftigd zijn om tot een goed leven te komen. Kijk wat zij van God ontvangen hebben om hun doel te bereiken. Soms is het zoeken, soms geeft God in een gesprek een onverwachte openbaring of inzicht; maar je zult in staat zijn om hen te bemoedigen met het goede wat zij van God hebben ontvangen.

God ter sprake brengen

Terug naar het begin: hoe kan jij in het gesprek met Pieter en Ella, God ter sprake brengen, zodat zij weer hoop hebben? Allereerst doe je dat door namens God je liefde en vertrouwen in hen uit spreken en hen te tonen hoe waardevol zij als echtpaar voor jou en God zijn. Zoals God door Jezus heeft laten zien hoe waardevol wij zijn, zo mogen we een nieuwe basis leggen van geliefd en van betekenis zijn. Ten tweede, door hen te laten zien dat God onze reisgenoot is. Zoals God met Abraham op weg gaat en later met het volk Israël en Jezus met zijn discipelen, zo gaat God ook met ons op weg. Om ons op de juiste weg te leiden, ons er regelmatig op terug te leiden en ons onderweg te voorzien. Ten derde door hen te tonen dat Gods plan met hun leven al hun fouten en vergissingen ver overstijgt.

Gerrit Houtman

Literatuur:

Gerrit Houtman, Onvolmaakt geluk – Hoe je huwelijk een eerlijke kans krijgt om te groeien, Mechelen 2004